هر قسمت از فضاهای ساختمان که در اشغال و تصرف انسان باشد، باید تعویض هوای طبیعی یا مکانیکی داشته باشد و بایستی به منظورهای زیر انجام گیرد:

1-تامین اکسیژن برای تنفس

2-جلوگیری از افزایش گاز کربنیک

3-تخلیه هوای بدار، دود سیگار و گازهای زیان آور دیگر

4-جلوگیری از راکدمان هوا

5-جلوگیری از تراکم رطوبت

دهانه های ورود و تخلیه هوا

الف)دهانه های هوای  دریافتی از بیرون نباید در جایی قرار گیرد که احتمال ورود آلاینده ها به داخل فضا باشد.

ب)دهانه های هوای دریافتی از بیرون باید از هر دهانه تخلیه هوای آلوده، از قبیل دهانه های تخلیه هوا دودکش، هواکش فاضلاب و مانند آنها، دست کم 3 متر فاصله افقی داشته باشد، مگر آنکه دهانه های تخلیه هوا در ترازی دست کم یک متر بالاتر از دهانه های هوای دریافتی قرار گیرد.

پ)دهانه های هوای دریافتی از بیرون باید دست کم 3 متر از معابر (خیابان ، کوچه ، پارکینگ و مانند آنها) فاصله افقی داشته باشد. این دهانه هوای دریافتی باید دست کم 3 متر از کف معابر عمومی بالاتر باشد.

ت) دهانه هوای دریافتی از بیرون باید دست کم 3 متر ساختمان مجاور فاصله افقی داشته باشد.

ث)دهانه هوای دریافتی از بیرون باید با توری سیمی، دریچه یا شبکه ، مقاوم در برابر شرایط هوای محل نصب ، خوردگی و زنگ زدگی ، حفاظت شود.

-دهانه های تخیله هوا

الف)دهانه خروج هوا از تخیله مکانیکی در خارج از ساختمان باید در موقعیتی قرار گیرد که سر و صدای  آن ایجاد مزاحمت نکند.

ب) دهانه تخلیه هوا نباید در معابر عمومی قرار گیرد.

پ) دهانه تخلیه هوا نیاید در جایی قرار گیرد که هوای تخلیه شده به سیستم تعویض هوای ساختمان وارد شود.  فاصله افقی دهانه  خروج  هوا  از هر دهانه باز ساختمان دست کم باید 3 متر باشد، مگر آنکه دهانه خروج هوا دست کم یک متر بالاتر از دهانه باز قرار گیرد. دهانه خروج هوا نباید زیر دهانه باز ساختمان واقع شود.

ت)دهانه تخلیه هوا نباید در داخل شفت ها، راهرو های آدم رو ، خزیده رو ها  و فضاهای مشابه قرار گیرد.

ج)دهانه های تخلیه هوا نباید در فضای زیر شیروانی قرار گیرد.

ث) دهانه تخلیه هوا در خارج ساختمان  باید با توری سیمی ، دریچه یا شبکه ، مقاوم در برابر شرایط هوای محل نصب ، خوردگی و زنگ زدگی ، حفاظت شود.

-تعویض هوای طبیعی

الف)در هر قسمت از فضاهای ساختمان  که  در ااشغال و تصرف انسان باشد و تعویض  هوای مورد نیاز با تهویه طبیعی ممکن باشد، تعویض (تهویه )ی طبیعی باید پیش  بینی شود و تعویض هوای مکانیکی لازم نیست.

ب)تعویض هوا طبیعی هر فضا باید از راه دهانه های  باز شوی آن فضا به هوای  بیرون ساختمان، از قبیل در ، پنجره، دریچه، شبکه و مانند آن ، صورت گیرد.

ت) سطح باز شوی دهانه هر فضا به هوای خارج باید دست کم 4 درصد سطح زیر بنای آن فضا باشد که تعویض هوای طبیعی آن مورد نظر است.

د) اگر فضای که دهانه باز شوی مستقیم به هوای بیرون ندارد، از طریق فضای مجاور تعویض هوای طبیعی شود، دهانه باز شوی بدون مانع بین این فضا باید دست کم 8 درصد سطح زیر فضای مورد نیاز و به هر حال نباید از 2 متر مربع کمتر باشد. سطح دهانه باز شوی فضای مجاور به هوای بیرون  باید برای سطح زیر بنای کل هر دو فضا  محاسبه و اندازه گیری شود.

م) فضای واقع در زیر زمین ، که تعویض هوای طبیعی آن مورد نظر باشد، ممکن است از راه یک دهانه باز شوی قایم و یک دهانه باز شوی افقی به هوای بیرون مربوط شود. در این  صورت عرض مفید فضای باز خارج که دهانه قایم به آن باز می شود باید دست کم  1.5 برابر عمق  باز شو قایم باشد.(شکل روبرو )

تعویض هوای مکانیکی:

الف)در هر یک  از فضاهای ساختمان ، که با تهویه طبیعی نتوان تعویض هوای لازم را فراهم آورد، باید تعویض مکانیکی انجام گیرد.

ب)تعویض  هوای مکانیکی باید شامل  هوای رفت ، هوای برگشت  و یا تخلیه هوا باشد.

ت)مقدار هوای رفت هر فضا باید تقریبا برابر مجموع هوای برگشت و تخلیه هوا باشد.

ث)این سیستم  باید، در صورت لزوم ، داخل فضا  فشار مثبت یا منفی برقرار نماید.

د)تعویض هوا(تهویه ) ی مکانیکی ممکن است توسط تاسیسات تهویه مطبوع انجام گیرد، یا توسط تاسیسات مستقل و جداگانه ای ،  که اختصاصا به منظور تعویض هوای  مکانیکی طراحی و نصب می شود، صورت پذیرد.

م)مقدار هوای دریافتی از بیرون با ید دست کم مطابق جدول یک باشد.

گ)باز گردانی هوای برگشتی در فضاهای ساختمان  باید با رعایت حداقل مقدار هوای دریافتی از بیرون ، که در جدول 2 مقرر شده است، صورت گیرد. از کل مقدار هوای رفت ،  هر مقدار که اضافه بر حداقل  مقدار هوای دریافتی از بیرون باشد، مجاز است که باز گردانی شود.

خ)باز گردانی هوا از یک واحد مسکونی به واحد مسکونی دیگر مجاز نیست.

ع)باز گردانی هوای استخر سر پوشیده  مجاز نیست ، مگر  آنکه رطوبت نسبی آن به 60 % یا کمتر رسیده  باشد. باز گردانی هوای  این فضا به فضاهای دیگر مجاز نیست.

ن)باز گردانی هوای فضاهای زیر مجاز نیست:

1-توالت و پیسوار

2-حمام

3-آشپزخانه و آبدارخانه

4-رختکن

5-پارکینگ مشترک

6-فضایی  که در آن گازهای زیان آور تولید شود.

در صورتی که تراکم آلاینده ها در هوای دریافتی از بیرون از مقادیر جدول 3 بیشتر باشد، باید به کمک فیلتر یا وسایل دیگر جداسازی آلاینده ها ، کیفیت هوای دریافتی از بیرون را بهبود بخشید.

-تعویض هوای  فضاهای خالی از انسان

الف-فضاهای خالی از انسان، از قبیل کانال آدم رو، خزیده رو، فضای زیر شیروانی ، انبار و مانند آن ، باید تعویض هوای طبیعی یا مکانیکی داشته باشد.

ب-حداقل مقدار تعویض هوای مکانیکی این فضا ها باید برابر  یک دهم لیتر بر ثانیه  بر متر مربع از سطح افقی هر فضا باشد.

ج-سیستم تعویض هوای مکانیکی این فضاها باید وقتی کار کند که رطوبت نسبی آن از 60 درصد بیشتر باشد. وقتی  رطوبت نسبی گمتر از 60 درصد باشد تعویض هوای مکانیکی لازم نیست.

وظیفه یک سیستم کانال عبارتست از انتقال هوای حامل سرما یا گرما، از دستگاه تهیه کننده هوای مطبوع به فضای مورد نظر، جهت حسن انجام وظیفه، طرح سیستم باید در چهار چوب امکانات موجود و دستورالعملهای که برای حدود افت فشار، سرعت، سطح صدا و غیره ارائه می شود.

کلیات در مورد سیستم کانال

سیستم های کانال رفت و برگشت بر حسب سرعت و فشار جریان هوا در داخل کانال ، بترتیب زیر طبقه بندی می شوند:

1-سرعت- سیستم های انتقال هوا را می توان براساس سرعت ابتدایی در کانال رفت بترتیب زیر تقسیم بندی نمود:

در تهویه مطبوع ساختمانهایی معمولی:

الف-سرعت کم-حداکثر تا 2500fpm، معمولا بین 1200 تا 2200 fpm

ب- سرعت زیاد-بیش از 2500fpm

در تهویه مطبوع  ساختمانهای صنعتی:

الف-سرعت کم-حداکثر تا 2500fpm، معمولا بین 2200 تا 2200 fpm

ب- سرعت زیاد- 2500fpm  تا 5000 fpm

معمولا برای کانال برگشت ، هم برای ساختمانهای معمولی و هم صنعتی ، سرعت کم در نظر گرفته می شود که حدود آن بقرار زیر است:

الف-در تهویه مطبوع ساختمانهای معمولی : سرعت کم حداکثر تا 2000fpm، معمولا بین 1500 تا  1800 fmp

ب-در تهویه مطبوع ساختمانهای صنعتی-سرعت کم حداکثر تا 2500 fpm، معمولا بین 1800  تا 2200 fpm

2-فشار:سیستم های انتقال هوا بر اساس فشار کلی به سه طبقه تقسیم بندی می شوند:

الف-فشار پایین-حداکثر تا ¾  اینچ آب

ب-فشار متوسط-3/4 تا  6 ¾ اینج آب

ج-فشاربالا- 6 ¾ تا 12 ¼ اینچ آب

فشار کلی سیستم عبارتست از حاصلجمع افت فشار در طول کانال ، افت فشاردر دستگاه تهویه مطبوع، افت فشار در دریچه ورود هوا به فضای مورد نظر و فشار استاتیکی لازم در انتهای کانال که در مورد هریک توضیح داده خواهد شد.

اصطلاحات و تعاریف:

1-نسبت ظرافت(Aspect Ratio) :این اصطلاح که در مورد کانالهای با مقطع مربع مستطیل بکار می رود عبارتست از نسبت ضلع بزرگ به ضلع کوچک مقطع کانل ، در مراحل اولیه طرح سیستم کانال باید نسبت ظرافت را مشخص نمود، این امر از این نظر واحد اهمیت است که با افزایش نسبت ظرافت، از طرفی میزان جذب یا دفع حرارت در طول سیستم کانال بالا می رود و از طرف دیگر هزینه تمام شده تاسیسات و مخارج را اندازی سیستم تهویه مطبوع افزون می گردد.

نموردارهای شماره 1، 2 و 3 بترتیب تاثیر افزایش نسبت ظرافت را روی میزان جذب حرارت در سیستم کانال و مخارج نصب و هزینه عملیاتی سیستم تهویه مطبوع نشان می دهند. بهترین نسبت ظرافت 1:1 می باشد و باید سعی کنیم که این نسبت از 6:1 بیشتر نشود. البته از نقطه نظرهای مذکور، کانال مدور بر کانال چهار گوش برتری دارد، ولی بدلیل محدودیتهای ساختمانی بندرت می توان از کانال مدور استفاده نمود.

ب-زانویی ها(Elbows): که برای تغییر جهت و یا انشعاب گیری از کانال مورد استفاده قرار می گیرند. شعاع های زانویی بطوریکه در شکل 4 ملاحظه می شوند، عبارتند از شعاع گلویی(Throat Radius) ، شعاع مرکزی ( Central Line Radius) و شعاع پاشنه (Heel Radius):

انواع معمولی زانویی ها عبارتند از:

1-زانویی های چهار گوش:

افف-زانویی شعاع بلند(Full Radius Elbows)   شکل 5 در این زانویی ، شعاع گلویی (Rt) معادل ¾  پهنای کانال بوده نسبت شعاع مرکزی زانویی به پهنای کانال (R/D) برابر 1.25 می باشد که بهترین نسبت است.

ب-زانویی شعاع کوتاه (Short Radius) : شکل 6 در این زانویی می تواند یک ، دویا سه پره داشته باشد، وجود این پره ها باعث نظم و ممانعت از آشفتگی (Turbulance) جریان هوا و نهایتا کاهش افت فشار در زانویی می گردد. محل  قرار گرفتن این پره ها بر حسب تعداد آنها  می باشد.

2-زانویی های مدور:

این زانویی ها در انواع صاف، سه قطعه ای و پنج قطعه ای ساخته می شوند. شکل 7 یک زنوایی 45 درجه قطعه ای و شکل 8 چگونگی عبور کانال مدور را از یک مانع مزاحم ساختمانی نشان می دهند.

اطلاعات کلی در مورد کولر آبی

در مناطقی که رطوبت نسبی داخل ساختمان کم و درجه حرارت هوای خشک بیرون ساختمان زیاد است از کولر آبی استفاده می شود.

با تبخیر آب توسط کولر آبی رطوبت هوای محیط را تا حد مطلوب زیاد می کند تا محیط خنک شود. به علت عدم کنترل اثر خنک کنندگی و رطوبت نسبی توسط کولر آبی، این دستگاه جزء رده ی وسایل تهویه مطبوع که همواره اثر خنک کنندگی و میزان رطوبت نسبی را تحت کنترل قرار می دهند به شمار نمی رود.

استفاده از کولرهای آبی در مناطق شمالی و جنوبی کشور که در صد رطوبت هوای بالایی دارند مناسب نیست. کولر های آبی برای خنک کردن هوای فروشگاه ها ، اداره ها و موسسات آموزشی نیز استفاده می شود.

-انواع کانال خارجی و میزان افت دهی

میزان افت دهی کولر با کانال های خارجی نسبت به همان کولری که بدون کانال خارجی است و هوای مرطوب کولر مستقیما به محیط منزل وارد می شود بستگی به نوع نصب کانال و زانویی آن دارد. کانال خارجی نباید پیچ در پیچ و طولانی باشد و در معرض شدید نور آفتاب نصب شود. اتصال کانال خارجی به کولر به سه روش کلی انجام می شود:

1-ابعاد دریچه:

به مساحت کلی دریچه که متناسب با دبی هوای مورد نیاز هر فضا  می باشد که این محاسبات توسط طراح تاسیسات مکانیکی ساختمان انجام می شود. همانطوریکه در شکل روبرو مشاهده می شود ابعاد دریچه بر اساس طول و عرض بیان می شود مثلا دریچه کولر 30*45 یعنی 30 سانتیمتر ارتفاع و 45 سانتیمتر طول دریچه می باشد و روش انتخاب دریچه کولر در مقاله نحوه صحیح انتخاب ابعاد دریچه کولر توضیح داده شده است.

2-دمپر:

دمپر وظیفه کنترل دبی و تنظیم فشار هوا را به عهده دارد که بسته به جنس دریچه دمپر دریچه هم متفاوت می باشد. انوع دمیر در مقاله دمپر چیست به آن اشاره شده است.

3-جنس دریچه:

جنس بدنه و سایر اجزای دریچه تعیین کننده طول عمر و کیفیت دریچه می باشد و در امنخاب دریچه به مقاومت جنس مورد نظر در مقابل رطوبت و درجه حرارت باشد. مثلا برای دریچه های فن کویل بهتر است جنس آلومینیوم استفاده شود.

4-رنگ و پوشش رنگ دریچه:

رنگ و پوشش بدنه دریچه هوا از لحاظ شکل و ظاهربهتر است با رنگ دکوراسیون محل نصب سازگار داشته باشد همچنین باید مقاومت رنگ در مقابل رطوبت و درجه حرارت مورد توجه باشد. دریچه های تولیدی جنس آهن و آلومینیوم از نوع کوره ای الکترواستاتیک می باشد.

5-ظرفیت هوادهی:

پارامتر مهمی که بسیار مهم می باشد ظرفیت هوا دهی دریچه می باشد که به میزان دبی گذر حجمی هوا در واحد زمان می باشد این میزان هوای عبوری از دریچه علاوه بر ابعاد و طراحی دریچه به سرعت هوای عبوری از آن نیز وابسته می باشد که در زمان طراحی تاسیسات مکانیکی ساختمان محاسبه می شود.

6-شدت صدای تولیدی:

برای تامین آسایش افراد در یک فضا کنترل شده لازم است به میزان صدای تولیدی دریچه کولر دقت کرد که این صدا ناشی از عبور هوا از پروفیل پره های دریچه است.

میزان صدای هوای خروجی از دریچه در مکان های عمومی مانند فروشگاهها و … شاید محسوس نباشد اما برای مکان های از قبیل فضاهای آموزشی و مسکونی لازم است به میزان صدا دریچه توجه جدی شود. هم اکنون دریچه از جنس پلاستیک بهترین انتخاب از این نظر می باشد.

7-طول پرتاب:

این پارامتر باید سرعت هوا در فاصله مشخص به یک مقدار معینی برسد. مثلا در جاهایی که سقف بلند می باشد از این لحاظ مهم می باشد.

و کلام آخر :

چنانچه قصد خرید دریچه دارید با ما در ارتباط باشید. کارشناسان ما با جندین سال سابقه شما را به صورت رایگان  راهنمایی می کنند.